Progressive Rock - 3 (Başlangıçlar)

                                                          BAŞLANGIÇLAR…

                   Yazının başlangıcında 1960’larda ilk tohumlarının ekildiğini belirttiğimiz progressive rock’ın öncelikle blues rock ve folk rock türleriyle harmanlanan psychedelic rock ile ilişkisini göz ardı etmememiz gerekir. 1960’larda en yetkin ürünlerini veren Cream, The Nice ve The Byrds gibi toplulukların oluşturduğu karakteristik müzik ile mükemmel ötesi müzik yapan Amerikalı GRATEFUL DEAD ve İngiliz The Beatles topluluğunun o dönem yaratılan çoğu müzik türlerini etkilediği de doğrudur. Psychedelic rock’ın muhteviyatındaki blues esintileri, gitar efektleri ve deneysel dediğimiz doğaçlama formlarına yakın oluşu da bir anlamda bu duruma etki eden diğer bir faktördür. Progressive rock ise bu etkilerden nasibini o yıllarda bir şekilde almış olup The Beatles’ın çok önemli bir hamle göstererek progressive rock’a bir köprü oluşturduğunu da dile getirebiliriz. The Beatles’ın “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band”(1967) albümü psychedelic yapısıyla ilk progressive rock örneği olduğunu bize gösterir.


           Bu düşünceyi sağlam müzik eleştirmenleri de kabul ederler. Albümün o kadar görkemli olmasının sebebi de müzikle resim yapıldığının ilk örneği olmasından ve şiirsel yapısıyla herkese hitap eden bir yönü olduğundandır. İlk konsept albüm(kimileri bunu kabul etmez.) özelliği de taşıyan bu çalışmada o güne kadar ki rock müzikte pek kullanılmayan mellotron da “Strawberry Fields Forever” adlı bestede kullanılmıştır. Bu çok önemli bir bilgidir ve bu sayede de albümün neden progressive sınırlar içerisinde gezindiğinin de bir anlamda açıklaması olur. İlk olarak İngiltere’de yeşeren progressive rock tavrına zaman içerisinde İngiliz grupları damgasını vurur. Pink Floyd, YES, ELP, Jethro Tull, Genesis, King Crimson, Renaissance, Pentangle, Camel, The Moody Blues, Caravan, Hawkwind, Gentle Giant ve Van der Graaf Generator gibi topluluklar dışında Almanya’dan Eloy, Amon Düül I-II, Tangerine Dream, Kraftwerk, NEU!, Faust ve Can, Kanada’dan Rush, İtalya’dan Premiata Forneria Marconi, Banco del Mutuo Succorso, Fransa’dan Magma, İsveç’ten Kaipa, Samla Mammas Manna ve Finlandiya’dan Wigwam ise progressive rock tavrının majör örnekleri olarak sayılır.

                  Tabi 60’ların sonunda ve 70’li yılların başlarında kurulmuş ve albüm yayınlamış o kadar çok topluluk var ki bunlar sadece yukarıda saydığım gruplar kadar etki bırakamamıştır. Biz sadece en çok bilinen isimleri saydık. Bu topluluklar progressive rock janrı içerisinde kendi aralarında alt türlere ayrılır. Bu alt türlerin nasıl oluştuğu da bu grupların müziklerindeki stillere bağlıdır. Bir topluluk birçok alt türe girebilir, bunun sebebi de müzikal etkileşimlere girdiği müzik tarzlarına bağlı oluşuyla açıklanabilir. Ama bir topluluk genel olarak bir alt türün bütün stillerini müziklerinde barındırdığı için o alt türe girer.

        Müzikleri böylesine sınıflandırmak ve kesin olarak bir isim koymak aslında doğru mudur tartışılabilir ama çok geniş çerçevede ele alırsak, progressive rock gibi sonu belli olmayan, her noktası değişik yerlere çıkan koskoca bir dünya içerisinde yer alan farklı ülkelerin farklı yaşam tarzları ve özellikleri olması gibi bir mantığa oturtulabilir. Gerçekten de bu müzikte kimi grubun sınırları daha geniştir ve kültürleri farklıdır, kimi topluluğun ise daha dar ve daha küçüktür. Caz ve folk müziklerden oldukça etkilenmiş bir rock grubu için progressive rock janrı içerisinde “bu grup sadece rock yapıyor” şeklinde bir cümle sarfedilmesi onun yetersiz bir şekilde anlamlandırılmasıdır. Bunun için belirli sınırlar konmuştur. Bu sınırlar belki bugünün bazı müzik yazarlarınca daha da dallandırıp budaklandırılmaktadır (crossover, eclectic v.b gibi) bu da yanlıştır. Ama müziği böylesine geniş bir çerçevede işleyen bir tavrın da yerlerine doğru oturtulması için ayakları yere basan bazı kategorilere ihtiyaç duyulmaktadır: Prog folk, neo-prog, zeuhl, psychedelic space rock, canterbury progressive rock v.b. gibi…