Psychedelic Space Rock: Her ne kadar progressive rock alt türü olarak geçse de bu birbirinden ayrı iki tarz aslında progressive rock müziğinin temelini oluşturmuştur. Burada psychedelic / space rock ile psychedelic progressive rock konularına bir açıklık getirmemiz gerekiyor. Genelde bu iki tanımlamayı birlikte ele alırlar ve hepsi de progressive rock’a ilk elden etkiyi yapan, çok genel ve çok detaylı ana akımlardır. Psychedelic rock, LSD etkisinde müzik yapan, beat jenerasyonu ile alakalı, gitar efektlerini sonuna kadar kullanıp bunların içerisinde doğaçlamalarla müzikal bir mastürbasyon yaşatan toplulukları içine alır. Space rock tanımı ise müziklerinden ziyade işlediği bilimkurgusal konularla öne çıkan gruplara verilen genel addır. Psychedelic rock ile müzikal olarak bağlantıları vardır fakat dediğimiz gibi farklılık işlenen konulardan ortaya çıkar. Bir psychedelic grubun, space rock sayılabilmesi için bu gereklidir. Günümüzde bu kategorileri yapan bazı müzik yazarları, siteler vs. çok daha önce psychedelic progressive rock tanımı içerisinde space kavramını kullanmıyorlardı ama ilerleyen zamanlarda “space” kavramının da buna dâhil edildiğini görüyoruz. Psychedelic ile progressive akımları birbirine yön veren akımlar olarak görülse de ikisi çok farklı alanlara çıkar ve zaman içerisinde buna psychedelic progressive rock adı verilir. Bu müzik tanımlarının yanında onlara destek olabilecek iki akım daha vardır ki bunlar krautrock ve canterbury adını almıştır. Mesela canterbury sound’un önemli gruplarından olan Caravan bu bağlamda senfonik rock ile psychedelic arasında bir köprü görevi de görür. Bu konu belki de progressive rock’ın en karmaşık ve zor konusudur. Bir topluluk senfonik yönde ilerlerken bir albümüyle psychedelic / space rock kulvarında yer alabilmektedir. Yine bir topluluk sadece psychedelic tarzda müzik yaparken bir albümünde “space” öğelerini müziklerinde kullanarak öyle de devam etmektedir. Bu ana akımda bir topluluk sonuna kadar aynı öğeleri müziklerinde kullanmayabilir, mutlaka bir değişim gösterir ve bunu uygular ama uygulamayan gruplar da vardır tabi… Birde 70’ler döneminden bu tarzla ilgisi olmayan gruplar vardır ki onlarda kendi kulvarlarında müzik yaparlar. Pink Floyd, Eloy, Hawkwind ve Nektar bu akıma bağlıdırlar. Son dönemden ise Ozric Tentacles’in ismi sayılmalıdır.
Senfonik Rock/ Senfonik Progressive: Senfonik rock kaba tanımla progressive rock alt türü gibi görünüyor fakat aslında progressive rock'tan apayrı ve tek başına irdelenmesi gereken çok geniş bir türdür. Ama zamanla müzik medyası tarafından progressive rock'ın içerisine adapte edilmiştir ve bugün de bir alt tür olarak yer alır. Bach, Mozart, barok müzik ve klasik müzikteki romantik akımın yeri senfonik rock tanımı içerisinde çoğunlukla yer alır. 60'ların sonlarında King Crimson, Pink Floyd gibi toplulukların albümleri yoğun olarak senfonik öğeler taşımasa da yine içerisinde bir parça bu etkiye rastlanmıştır. İlk dönem eserlerde progressive rock grupları sadece klavye, synthesizer ve moog gibi enstrümanlarla bu senfoni etkisini başarıyla müziğin içerisine yerleştirmişlerdir. YES, Genesis, ELP, The Nice, Aphrodite’s Child, Beggar’s Opera, Renaissance ve Camel gibi gruplar bu akıma bağlı müzik yaparlar.
Canterbury Sound: Canterbury sound İngiltere’nin Canterbury şehrinde gelişen bir progressive rock akımıdır. Bu akımın en büyük özelliği bu akıma bağlı grupların caz, fusion ve psychedelic müziği sentezlemesidir. Bu tarzı icra eden gruplar her ne kadar farklı soundlar sergilese de özünde bu iki müzik yatmaktadır. Bu sebeple yollar tek yere çıkar. Bu akımın en önemli grupları arasında ise Caravan, The Soft Machine ve Gong’dur. Zamanımızda ise bu tarz belli başlı gruplar tarafından yaşatılmaktadır. Günümüzdeki en önemli temsilcisi ise Gentle Giant etkili müzik yapan Amerikalı grup Echolyn’dir. Echolyn aynı zamanda senfonik rock bünyesinde de yer alır.
Caz Rock/Fusion: Ana müzik stillerinden olan caz sadece kendi başına bile çok geniş bir tarzdır. Klasik müziğin ciddiyeti ve özgür açılımlara yer vermemesinin aksine caz doğaçlamaya yakın, serbest ve özgür çalışmalar içerir. Klasik caz türün ana öğesi olup yanında birçok alt tarzı da getirmektedir. Fusion bunlardan en eklektik olanına sahiptir çünkü salt caz yanında fusion’un içerisine her tür müzik girmekte bunları doğaçlama şeklinde olsun başka tarzlarda olsun yorumlanmaktadır. Her ne kadar cazın alt türü olarak görünse de ayrı olarakta ele alınabilir. Caz Rock ise 60’larda yeşermeye başlamış ve o zamanının kült gruplarından etkilenimlerle bugüne kadar gelmiştir. Progressive Rock içerisinde o kadar çok caz rock ve fusion sanatçısı/grupları vardır ki bu isimler bu müziğin temelini de oluşturmaktadır. Sırf bu sayede progressive rock alt tarzlarından birisi olan Canterbury Sound’un içerisindeki yoğun caz ve fusion etkisi buna örnek gösterilebilir. Frank Zappa, Mahavishnu Orchestra, Weather Report, Colloseum, John McLaughlin, Allan Holdsworth, Pat Metheny bu müziği icra eden kült müzisyenler ve gruplardır.
Krautrock: İngiliz askerlerin Alman askerlerini “gereksiz” anlamında “kraut” diye çağırmasından kalan bu isim zamanla benimsenmiş ve rock müzikle ilişkilendirilmiştir. Aşağılayıcı bir sıfat olması dolayısıyla daha sonra german rock olarak adlandırılan krautrock, Almanya’da doğan geniş bir müzik tarzıdır ve progressive rock akımı olarak geçer. Bazı yerlerde “kozmik müzik” sıfatı da taşır. 1968 olaylarının çıkması dolayısıyla o dönemde yeşeren öğrenci hareketleri ve anarşist eylemlerin sonucunda gelişen bu akım sayesinde Almanya özgür müzik hareketlerine de başladı. Komün halinde yaşamalar sayesinde saatlerce birlikte olup müzik yapabiliyorlardı. İşte krautrock tam bu sırada doğdu. Müzikal açıdan deneyselliğin sınırlarını zorlamaları, yenilikçi olmaları ve elektronik müziğin doğuşuna ön ayak olmaları da işin cabasıydı. Ses alanında birçok yeniliğe el attılar, liriksel olarak da anarşizmin getirdiği yoğun bir protest duyguyla çalışıp şarkılar yazmışlardı. Savaş karşıtlığı, çiçek çocukları tripleri de beraberinde geliyor ve bir anlamda her şeyi yeniden başlatıyorlardı. Bu tarzın en bilinen grupları ise sırasıyla Kraftwerk, Can, NEU!, Amon Düül II ve Faust’dur.
Neo-Progressive Rock: Progressive rock'ın son dönemlerde en değer gören alt dallarından birisidir. 1980'lerde filizlenmeye başlamasının yanı sıra içerisinde barındırdığı pop melodileri ve az, kıvamına yardımcı olacak derecede elektronica etkilerini içerisinde taşır. Progressive rock'ın bu alt dalının ilk olarak İngiltere'de filizlenmeye başlaması ve Genesis'in 70'lerin sonunda ve 80'lerin hemen başında yayımladığı albümlerin yoğun etkisi sonucu oldu. Camel ve YES'in 80’lerin hemen başlarındaki çalışmalarının bu tarzın neredeyse temelini atışı, İngiltere'de Marillion ve IQ gibi grupların müziğe başlaması, arkasından bir sürü neo-prog gruplarının kurulmasına da yol açtı. İngilizlerin bu tarz müzikte daha yetkin oldukları bilinmesine karşın ilk dönemlerde Amerika ve son dönemlerde de Avrupa prog müziğinde neo prog etkili toplulukları görmek mümkündür. Neo progressive rock müziği içinde barındırdığı yoğun duygusal pasajlarla diğer alt dallardan ayrılıyor. 1980'lerdeki Neo progressive rock albümlerinin soundu çok çiğ olmakla birlikte 80 dönemindeki o müzikal etkileri de üzerinde taşır. Bazı albümlerde high-tech soundu bile çok belirgindir. 90'lı yılların başlaması ile birlikte özellikle Amerika'daki grupların çalışmaları ile bu etki yavaş yavaş ortadan kaybolur, yeni yeni topluluklar ortaya çıkar ve bugünkü halini alır. Marillion, IQ, Pallas, Pendragon, Arena, Twelfth Night, Iluvatar ve ilk dönem Enchant bu akımın önde gelen isimleridir.
Progressive Folk: Folk kendi başına öyle güçlü bir müziktir ki bunu Amerikan ya da İngiliz folk müziğinden anlamaktayız. Amerika’dan Woody Guthrie, İngiltere’den ise Bert Jansch, Nick Drake ya da Ralph McTell gibi ustalar tek başlarına birer orkestra gibidirler. Sözleriyle bir yerlere dokundururken müzikleriyle eşsiz büyüler saçarlar. Bu isimler zaman içerisinde elbette rock gibi v.b müzik türlerine etki etmiştir.
Folk rock, folk müziğin rock ile birleşiminden doğmuştur. Bunun içerisine progressive yapının eklenmesi ise şöyle açıklanabilir. Bu Amerikan, İspanyol ya da İngiliz folk müziği olabilir, fark etmez. İçerisine bazı avantgarde caz öğeleri yerleştirilmiş ve buna deneysel klavye partisyonları da eklenmişse müziğin kimliği bir anda değişir. Deneyselliğin olduğu yerde progressive yapı hemen yanı başındadır, çünkü onun içerisinde geliştirici ve ilerletici bir özellik mevcuttur. Genel hatlarıyla kullanılmış folk enstrümanlarının daha da virtüözite içeren yapı ile yorumlanması prog folk gruplarının bir özelliğidir. Sıradan bir folk grubu pek fazla değişken ve melodik yapı kullanmaz. İlerici gruplar ise aksine enstrümanı son derece özgür kullanır ve diğer ülkelerin geleneksel folk müziklerini de bestelerine adapte ederler. İngiliz folk müziği başta olmak üzere İspanya, İtalya, İrlanda, Amerika, Almanya, Finlandiya gibi birçok ülkenin progressive folk yapan grupları mevcuttur. Psychedelic folk ve acid folk olmak üzere iki alt kolu vardır. Acid Folk grupları son derece deneysel ritimlerde bulunabilir. Örnek Comus adlı topluluktur. En büyük prog folk grupları ise Fairport Convention, Pentangle, Jethro Tull, Strawbs gibi topluluklardır.
Zeuhl: Fransız grup Magma’nın oluşturduğu bir akımdır. Magma üyesi Christian Vander’in yazdığı yapay bir dil ile şarkıları icra ederler. Bu, akıma bağlı her grup bu dili kullanmak mecburiyetinde değildir, sadece Magma grubuna ait bir özelliktir. Müzikal olarak ise çok güçlü avantgarde caz unsurlarıyla beraber opera ve klasik müzikten de yoğun olarak etkilenirler. En önemli zeuhl grupları ise Magma, Happy Family, Bondage Fruit ve Eskaton’dur.
*bir sonraki yazıda 20 albümde progressive rock konusuna bakıp artık daha sonraki yazılarda gruplara giriş yapacağız. çok grup var çok.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder